به نقل از «خبرگزاری صدا و سیما»

انحصار گرایی آمریکایی- صهیونیستی ، آیا حقوق بشر غربی، جهان شمول است؟

تاریخ انتشار: ۱۲ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۱۲۳۹۸۴

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از پایگاه خبری تحلیلی رادیو گفت و گو ، در برنامه زنده «امواج شبهه» شبکه رادیویی گفت و گو با خانم دکتر تهمینه بختیاری (کارشناس و تحلیلگر مسائل رسانه و سیاسی) و دکتر حمید رضا غلامزاده (کارشناس و فعال حوزه رسانه و متخصص مسائل آمریکا) به موضوع «بی حقوق، بی بشر در رسانه‌های بیگانه» پرداخته شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

محمود شهیدی کارشناس مجری برنامه رادیویی امواج شبهه در ابتدا به معرفی رویکرد این قسمت از برنامه امواج شبهه پرداخت و گفت: پشت پرده نظام حقوق بشر غربی با تاکید بر سیستم حقوق بشر آمریکایی چه در عرصه داخلی و چه در عرصه بین المللی پرده برداری کنیم، در این مسیر محور اصلی بحث رسانه‌های بیگانه و تبلیغات آن‌ها خواهد بود، نسل‌های مختلف حقوق بشری و رویکرد رسانه‌های بیگانه در قبال نوع نمایش و آرایی تبلیغات در زمینه حقوق بشر غربی و مقایسه آن با نظام حقوق بشر اسلامی ایرانی در مرکز توجه بحث‌های ما خواهد بود، ارائه مدل‌های جایگزین توسط رسانه ها، رویکرد تقلیل گرایانه نسبت به حقوق بشر غیر غربی و روایت‌های تحریف شده و استفاده از تاکتیک‌های تحریف، کوچک نمایی و بزرگنمایی در این برنامه مورد توجه قرار می‌گیرد.
شیوه تبلیغات رسانه‌های بیگانه پیرامون مفهوم حقوق بشر
خانم دکتر تهمینه بختیاری (کارشناس و تحلیلگر مسائل رسانه و سیاسی) در زمینه تبلیغات رسانه‌های بیگانه پیرامون مفهوم حقوق بشر و به طور کلی آن ایده‌ای که در زمینه حقوق بشر در ادبیات این قبیل رسانه‌ها ترویج می‌شود و زمانی که به نظام حقوق بشر در کشوری مانند ایران ورود می‌کنند و تاکتیک‌ها و تکنیک‌های این رسانه‌ها در این زمینه‌ها اشاره و عنوان کرد: نکته مهم در مورد مفهوم حقوق بشر در رسانه‌های بیگانه این است که ابتدا لازم است رسانه‌های جریان اصلی از رسانه‌های مخالف این جریانات را تفکیک کنیم. رسانه‌ها را می‌توان به دو دسته اصلی رسانه‌های جریان اصلی که تابع سیاست‌های غرب هستند و تحلیلی هدفمند بر اساس اهداف سیاست‌های مد نظر دارند و رسانه‌هایی که در خلاف این جریان حرکت می‌کنند مانند رسانه‌های محور مقاومت تقسیم کرد.
وی در ادامه ضمن اشاره به این موضوع که آن چه رسانه‌های اصلی مطرح می‌کنند مفهوم سازی است و بر اساس اهداف این رسانه‌ها و کارفرمایان آن رسانه‌ها دیکته می‌شود، خاطرنشان کرد: مفهوم حقوق بشر نیز از همین دست است و بر اساس این که بشر مد نظر آن رسانه طرف دار ارزش‌ها و انگاره‌های غربی است یا خیر؟! اگر افراد و دولت‌ها تبعیت از ارزش‌ها و انگاره‌های غربی کنند شامل افرادی می‌شوند که رسانه‌ها به دنبال دستیابی به حقوق آن‌ها هستند و در غیر این صورت حقوق آن‌ها را نادیده گرفته و حتی به نوعی دفاع از خود می‌دانند همانند مسائلی که در فلسطین شاخد هستیم.
در سیر گفتگو شهیدی کارشناس مجری برنامه با اشاره به این موضوع که در زمینه حقوق بشر غربی با تاکید بر مسائل خاورمیانه، فلسطین و اسرائیل که همیشه تحت حمایت آمریکا و غرب بودند به نوعی بحث حقوق بشر با نوعی نادیده انگاری نسبت به حقوق فلسطینی‌ها و به زعم آن‌ها برجسته سازی دموکراسی قومی در اسرائیل همراه است و به نوعی در تلاش هستند تا نظام حقوق بشر را پوششی برای پیشبرد اهداف اسرائیلی‌ها در آن منطقه قرار دهند.
بختیاری در خصوص این موضوع که نظام حقوق بشر غربی در تبلیغات رسانه‌های بیگانه خودش را نوعی نظام حقوقی جهان شمول معرفی می‌کند که برای همه ملت‌ها فرمول ثابتی دارد، گفت: اولین مسئله در نظام حقوق بشر دارای ویژگی‌های غربی این است که مفهومی به نام خودی و غیر خودی را در آن شاهد هستیم به این معنا که هر کسی که ارزش‌های غربی را به چالش بکشد در حقیقت در زمره بشر قرار نمی‌گیرد، همرنگ کردن همه مردم جهان با یک انگاره و ارزشی غربی که اصل مفهومش این است که مرد مسیحی سفید آمریکایی اصل خودی‌ها است و هر چه به او نزدیک‌تر باشید و از آن تبعیت کنید، شایسته‌تر برای حمایت هستید.
رسانه در خدمت ساختار سیاسی است
دکتر حمید رضا غلامزاده (کارشناس و فعال حوزه رسانه و متخصص مسائل آمریکا) در ادامه گفتگو در پاسخ به سوال کارشناس مجری برنامه در خصوص بازی رسانه‌های بیگانه با یکسری از انگاره‌ها و ارزش‌ها در زمینه حقوق بشر غربی گفت: رسانه در خدمت ساختار سیاسی است، اوباما رئیس جمهور پیشین آمریکا در کتاب خاطراتش اینگونه تعریف می‌کند که در موضوع هسته‌ای ایران زمانی که می‌خواستبم اسنادی را منتشر کنیم، چون در سال ۲۰۰۳ در ماجرای جنگ عراق از شگرد دروغ استفاده کرده بودیم و مردم به ما اعتماد نداشتند از نیویورک تایمز استفاده کردیم تا اسناد و اطلاعات در مورد پرونده هسته‌ای ایران را منتشر کنند.
وی عنوان کرد: نحوه فعالیت نیویورک تایمز به این صورت است که هر شب صفحه یک خود را برای سایر رسانه‌ها به عنوان سردمدار اصلی قبل از چاپ ارسال می‌کند که بدانند فردا صبح تیتر یک نیویورک تایمز چه موضوعاتی است.
این کارشناس و فعال حوزه رسانه و متخصص مسائل آمریکا به مثالی دیگر در همین خصوص اشاره کرد و افزود: CNN effect یا تاثیر رسانه یکی از موضوعات مطرح دیگر است که به چگونگی اثرگذاری رسانه در فضای سیاسی و حتی نظامی می‌پردازد.
تبعیض نگاه رسانه‌های غربی نسبت به وقایع
غلامزاده با تاکید بر اینکه رسانه به عنوان ابزاری در خدمت سیاست آمریکایی یا نظام‌های غربی اثبات شده است، گفت: رویه رفتاری این رسانه‌ها بر اساس یکسری از انگاره‌ها و محور‌هایی تعریف می‌شود که مقبول نظام فکری غرب است، مواردی نظیر دموکراسی، آزادی و برابری که به عنوان ارزش‌های غربی از آن‌ها یاد می‌کنند.
وی تصریح کرد: موضوع مهاجرین در جنگ اوکراین اهمیت بسزایی برای این رسانه‌ها پیدا می‌کند، اما در مقایسه غرق شدن کشتی ۵۰۰ نفره از مهاجرینی که از غرب آسیا و کشور‌های اسلامی رفتند خیلی اهمیت ندارد و در حقیقت شاهد نوعی تبعیض در نگاه این رسانه‌ها نسبت به رخ دادن وقایع هستیم.
آیا حقوق بشر غربی، جهان شمول است؟!
بختیاری در ادامه برنامه به توضیح در مورد نظام جهان شمول بودن نظام حقوق بشر غربی گفت: اولین مسئله در نظام حقوق بشر دارای ویژگی‌های غربی این است که شاهد مفهوم خودی و غیر خودی هستیم یعنی هر فردی که ارزش‌های غرب را به چالش بکشد در زمره بشریت قرار نمی‌گیرد، تلاش رسانه‌های بیگانه در همرهنگ کردن همه مردم جهان با یک انگاره و ارزشی غربی به این معنا است که مرد سفید پوست آمریکایی اصل معیار و ارزش جوامع غربی است و هر چه به این معیار نزدیک‌تر باشید و از آن تبعیت کنید شایسته و واجد حمایت حقوق بشر هستید.
وی افزود: یک انسان به عنوان مفهوم ماهوی انسان، انسانی است که با ارزش‌های آمریکایی تطابق داشته باشد و تنها در این صورت شایستگی حمایت حقوق بشر را دارد، بنابراین احتمال جهان شمول بودن در نظر افرادی که می‌خواهند این تفکر را ترویج دهند وجود دارد، اما حتی در میان مردم آمریکا نیز این حقوق بشر قابل شمولیت نیست.
تبعیض‌های ساختاری و حقوقی در آمریکا
غلامزاده در ارتباط با چالش‌های نظام حقوق بشری آمریکایی در عرصه داخلی آمریکا گفت: یکی از بهترین مثال‌ها در این حیطه موضوع جورج فلوید و بحث رویه قضایی که آمریکایی‌ها در بحث محکومیت پلیس است، خشونت بی حد و حصر و کنترل نشده پلیس به خصوص در قبال رنگین پوستان مسئله‌ای است که هم آمار و هم آمار رسمی شهادت می‌دهند که میزانی غیر عادی است، اما هیچ زمان پلیس محکوم نمی‌شود که یکی از دلایل آن نیز ساختار قضایی آمریکا و یکی از تبعیض‌های ساختاری و حقوقی در آمریکا است.
وی در ادامه عنوان کرد: یکی دیگر از چالش‌های مهم بحث مهاجرت است به خصوص مهاجرینی که از مکزیک به مرز‌های جنوبی آمریکا وارد می‌شوند، قفس‌هایی که در آن جا ساخته شد به وضوح نقض کننده حقوق بشر است و یا حتی جدا کردن کودکان از والدین مهاجرین از چالش خای جدی است و کمتر در سطح بین الملل نیز می‌توان این موارد را دید.
نقش آفرینی «دولت عمیق» در راستای نیل به مقاصدی غیر از منافع ملی
بختیاری در نگاهی کلی نسبت به ارزیابی حقوق بشر پرداخت و تصریح کرد: در ساختار آمریکا مسئله‌ای به نام «دولت عمیق» مطرح است و در حقیقت این دولت عمیق است که تعیین کننده خوب و بد است، زمانی که ترامپ ساختار آمریکایی را به چالش کشید رسانه‌های اصلی دیگر در خدمتش نبودند، اما حاکمیت آمریکایی آگاه بود که با رفتار‌های ترامپ و برخورد با سردار شهید حاج قاسم سلیمانی تمام احساسات جهان جریحه دار می‌شود و لازم است تا برای تلطیف این احساسات حداقل علی الظاهر ترامپ حذف می‌شد.
وی عنوان کرد: ما در عرصه حقوق بشر هر جایی که در راستای منافع و پیشبرد اهداف غرب بود حقوق بشر، تروریسم، دموکراسی معنا پیدا می‌کند. بر این اساس می‌شود گفت که مصادیق بسیاری وجود دارد که مصداق بارز نقض حقوق بشر شمرده می‌شود.
این کارشناس و تحلیلگر مسائل رسانه و سیاسی در ادامه افزود: تعریف حقوق بشر از نظر آن‌ها به اندازه‌ای انعطاف دارد که نقض حقوق بشر حساب نمی‌شود چرا که اهداف آن‌ها را حلو می‌برد و زمانی که اهداف آن‌ها را جلو ببرد نمی‌شود مصداق نقض حقوق بشر دانست از نظر آن‌ها چیزی به اسم حقوق بشر وجود ندارد و مفهومی برساخته است و در راستای راحت‌تر پیش بردن اهداف خودشان است.
عدم پایبندی رسانه‌های بیگانه به قواعد و قوانین در ساختار فارسی
غلامزاده در ادامه به بازی‌های زبانی و ادبیات کلامی و لفاظی‌های رسانه‌های بیگانه در زمینه حقوق بشر و چه در ادبیات مقامات آمریکایی و غربی اشاره کرد و گفت: اگر بخواهیم با یک مثال به تبیین این موضوع بپردازیم این است که آمریکایی‌ها معتقد بودند رای آوری ترامپ وابسته به فعالیت شبکه‌های مجازی بوده و از ابزار رسانه استفاده کرده و مهار اون نیز از طریق بستر رسانه صورت گرفت.
وی عنوان کرد: رسانه وی او‌ای که متعلق به وزارت خارجه آمریکا است در نسخه انگلیسی کاملا استاندارد عمل می‌کند در حالی که در اولین خبری که از خانم مهسا امینی کار شد ادعا می‌شود که پلیس ضرب و شتم کرده به قتل رسانده و از ادبیات و واژه‌ها به صورت کاملا هدفمند و مدیریت شده استفاده می‌کنند، این رسانه در ساختار انگلیسی پایبند به قواعد و قوانین است در حالی که در ساختار فارسی که باید به مخاطب ایرانی محتوا بدهد همه قواعد را کنار می‌گذارد.
شهیدی در ادامه گفتمان ضمن اشاره به اینکه رسانه باید به این قواعد پایبند باشد تصریح کرد: متاسفانه در شبکه‌های اجتماعی که پلتفرم‌های تراکنشی هستند و تعداد زیادی از افراد را شلمل می‌شوند بسیاری از مواقع به جای استدلال، مغالطه جایگزین می‌شود و بار مسیولیت رد ادعا به طرف مقابل سپرده می‌شود در حالی که عدم قابل اثبات نیست.
غلامزاده با تاکید بر اینکه مهمترین نکته بحث روایت در رسانه‌های بیگانه است، گفت: رسانه در حال تلاش است تا با هماهنگی نهاد قدرت در جهان غرب بحث روایت خود را اعمال کند، موضوع در حال حاضر جنگ روایت‌ها است.
بختیاری نیز افزود: حقوق بشر مفهومی دوگانه است که در خدمت منافع غربی است و ابزار ان نیز رسانه‌های غربی است که اگر در خدمت منافع غرب باشند از آن‌ها حمایت می‌شود و اگر در خدمت آن نباشند در واقع حقوقی ندارند، نکته مهمی که از حقوق بشر آمریکایی یا حقوق بشر غربی می‌شود استنباط کرد انحصار گرایی آمریکایی است.
وی افزود: هر فردی گه انحصار گرایی منحصر به فرد بودن فرد آمریکایی سفید پوست انگلیسی تبار مسیحی را قبول نداشته باشد شامل حمایت‌های حقوق بشر قرار نمی‌گیرد و از هیچ امتیازی نیز برخوردار نیست در حقیقت حقوق بشر به معنای ماهوی آن چیزی نیست که رسانه‌های غربی به ما می‌گویند بلکه می‌خواهند به مخاطب غیر غربی خود بگویند از غیر غربی بودن خود شرمسار باشید و تا زمانی که در خدمت منافع غرب نیستید باید خجالت زده باشید و مخاطب را به این سمت سوق می‌دهند که یا باید پایبند به ارزش‌های غربی باشید یا از اینکه به ارزش‌های غربی پایبند نیستید شرمسار باشید.
سه گانه رفتار رسانه‌های آمریکایی
غلامزاده در تکمیل صحبت‌های خانم دکتر تهمینه بختیاری گفت: اگر بخواهیم به دو مدل از رفتار‌های دیپلماسیون آمریکایی اشاره کنیم باید گفت سلبریتی‌ها یکی از ابزار‌ها در مدل دیپلماسیونی آمریکا به شمار می‌آیند که از آن‌ها برای انتقال پیام مد نظرشان استفاده کنند، یکی از مدل‌های رفتار رسانه‌ای آمریکایی‌ها وجود سه گانه‌ای شامل مقام رسمی، نخبگان و رسانه است، حرف و سخنی توسط این افراد تولید می‌شود و دیگران آن را بازنشر و تثبیت می‌کنند به عنوان مثال، رسانه گزارشی را مطرح می‌کند و پس از آن یک فرد نخبه مانند استاد دانشگاه یک چهره موثر شبکه اجتماعی همان حرف را بازنشر داده و یک مقام رسمی با اتکا به نفرات قبلی آن را تثبیت می‌کند در دوره کرونا این شیوه عملیاتی را دیدیم که نیویورک تایمز یا واشنگتن پست مدعی شدند که ایران پزشکان را تحت فشار قرار داده تا اخبار را به اطلاع عموم مردم نرسانند در حالی که این تنها یک ادعای غربی است.
وی عنوان کرد: در دوران کرونا اقدام به تمسخر ایران در مدیریت بحران کردند در آن دوره معاون وزیر بهداشت ما مبتلا شد و به فاصله یکی دو هفته وزیر و معاون بهداشت و نخست وزیر بریتانیا نیز مبتلا شدند یعنی سه نفر اصلی حکومت در حالی که ما یک نفر از تیم مدیریت بحرانمان به کرونا مبتلا شد، در مورد ما از تمسخر استفاده و در مورد بریتانیا از سکوت محض استفاده می‌کنند حتی این رویه را در آمار کشته شدگان کرونا نیز می‌بینیم.
غلامزاده افزود: این تردید افکنی، اعتماد زدایی مردم نسبت به حاکمیت، آمار سازی و اطلاعات غلط در مورد ایران نه تنها بد نیست بلکه از ان نیز استفاده می‌کنند در حالی که هیچ یک از این شیوه‌ها را برای وقایع رخ داده در بریتانیا استفاده نمی‌کنند.
هدف از ایجاد فیک نیوز‌ها چیست؟!
بختیاری در ادامه عنوان کرد: یکی دیگر از اهداف این رسانه‌ها فرافکنی از وضعیت داخلی است و به دنبال این بودند در دوران کرونا حتی دوستان خود را فدا کنند تا اثبات کنند ما در این ناکارآمدی تنها نیستیم یا کارآمد‌تر از بقیه ناکارآمد‌ها هستیم این اتفاقات در این رسانه‌ها بسیار بارز و متجلی است.
وی با اشاره به این موضوع که فیک نیوز‌ها با هدف ایجاد شورش در جهت مقابل ساخته می‌شود و کارگاه‌های ساخت خبر جعلی وجود دارد گفت: در میزان اثر سنجی به مخاطب به عنوان یک ابزار آزمایشگاهی نگاه می‌کنند و اخبار جعلی خود را می‌سازند تا میزان اثر گذاری آن روی مخاطب را بررسی کنند.
بختیاری ادامه داد: دسته دوم شامل ایجاد اطلاعات منحرف کننده است که در واقع اطلاعات، اطلاعاتی درست است و با سابقه‌ای که به آن خبر می‌دهند خبر را از محتوای اصلی دور می‌کنند و به راحتی نیز عنوان می‌کنند که امار در خبر اشتباه بوده در واقع سرعت انتشار خبر دروغ ۶ برابر انتشار خبر حقیقی است.
بختیاری تصریح کرد: مورد بعدی مربوط به خبری است که شاید درست باشد، اما انتشار آن موجب تشویش اذهان عمومی می‌شود که از آن با عنوان «اخبار مضر» یاد می‌شود، یعنی اگرچه واقعیت دارد، اما می‌تواند ایجاد رعب و وحشت کند.
سلبریتی ها، ابزاری برای انتقال پیام رسانه‌های بیگانه
بختیاری ضمن اشاره به نحوه استفاده و به ه برداری رسانه‌های جریان اصلی از این سوژه‌ها در زمینه اثبات نظام حقوق بشر غربی و اثبات ارزش‌های آن‌ها گفت: نکته مهم در رسانه‌های بیگانه شناخت مخاطب است در حقیقت این مخاطب است که به هنرمندان توجه می‌کند، شناخت مخاطب یکی از وظایف و کار ویژه‌های رسانه‌های دنیا است.
وی عنوان کرد: در واقع نیاز سازی و نیاز سنجی توسط این رسانه‌ها اتفاق می‌افتد در بخش نیاز سنجی هیچ زمان این رسانه‌ها به دنبال سلبریتی سازی نیستند بلکه به دنبال استفاده از سلبریتی‌ها هستند، با توجه به اینکه سلبریتی‌ها بیش‌تر از دیگر اقشار جامعه دیده می‌شوند توجه بیش تری به آن‌ها می‌شود و این توجه بیش‌تر می‌تواند موجب شود تا این رسانه‌ها از آن‌ها به عنوان یک ویترین در این رسانه‌ها استفاده کنند تا پیام را از طریق آن‌ها منتقل کنند و در واقع هر هنرمند و هر چهره هنری که بتواند خودش را در معرض ابزار شدن انتقال پیام این رسانه‌ها قرار دهد ارزش بیش تری برایشان دارد.
بختیاری تصریح کرد: رسانه‌های اصلی از هنرمندان و چهره‌های مشهور برای انتقال پیام‌های خود استفاده می‌کنند، شاید یک سلبریتی ناآکاهانه در دام این رسانه‌ها بیوفتد، اما غرب کاملا هوشیارانه از آن‌ها برای انتقال پیام استفاده می‌کند و هر جایی که بتوانند فردی را پیدا کنند که مرجعی برای انتقال پیام هایشان تبدیل شود نهایت استفاده را می‌کنند.
برنامه «امواج شبهه» گفتگویی تخصصی پیرامون ماهیت‌شناسی و رفتارشناسی رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه است که با هدف روشنگری و افشای تکنیک‌های رسانه‌ای است، روز‌های یکشنبه و سه‌شنبه ساعت ۱۶ به مدت ۶۰ دقیقه از آنتن این شبکه به نشانی موج اف‌ام ردیف ۱۰۳،۵ مگاهرتز پخش می‌شود.
علاقه‌مندان می‌توانند نظرات خود را از طریق سامانه پیامکی ۳۰۰۰۰۱۰۳۵ و شماره ۰۹۰۳۹۱۳۴۷۴۴ در پیام‌رسان‌های مجازی به اشتراک بگذارند. این برنامه به سردبیری دکتر علیرضا داودی، نویسندگی و تهیه‌کنندگی سیده فاطمه شعار، اجرا و کارشناسی دکتر محمود شهیدی به روی آنتن می‌رود همچنین در این برنامه فائزه مقدم مسئول دعوت از مهمانان، فائزه سلطانی خبرنگار برنامه امواج شبهه و مائده حیدری به‌عنوان آیتم ساز فعالیت می‌کنند.

منبع: خبرگزاری صدا و سیما

کلیدواژه: رسانه های بیگانه نظام حقوق بشر غربی زمینه حقوق بشر برای انتقال پیام استفاده می کنند مفهوم حقوق بشر نیویورک تایمز ارزش های غربی ارزش های غرب رسانه ها سلبریتی ها امواج شبهه جهان شمول انگاره ها بر اساس ارزش ها بیش تر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.iribnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری صدا و سیما» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۱۲۳۹۸۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ذهن آمریکااندیش

قضایای برخورد پلیس آمریکا با اعتراضات دانشجویان دانشگاه‌های آمریکایی به جنایات اسرائیل در غزه، بهانه‌ای شده است تا برخوردهای صورت‌گرفته با دانشجویان، اساتید و دانشگاه ایرانی در سالیان گذشته و امروز، توجیه شود. چند نکته را درخصوص این مسأله باید روشن کرد.

یک. ارزش‌های انسانی و از جمله مهم‌ترین‌های آن‌ها نظیر آزادی و عدالت، جهان‌شمول هستند و ربطی به آمریکا ندارند. اگر در اسناد شکل‌گیری ایالات متحده آمریکا به ارزشی نظیر آزادی اشاره شده، دلیل آمریکایی بودن این ارزش‌ها نیست. قدمت این ارزش‌ها به اندازه تاریخ بشر، و حداقل تاریخ فلسفیدن و اندیشه‌ورزی درباره انسان و جهان اجتماعی و سیاسی است.

دو. آمریکایی‌ها به بهانه نقض آزادی و حقوق بشر در کشورهای دیگر، این کشورها را تحریم کرده یا به آن‌ها حمله کرده‌اند. آمریکایی‌ها و بقیه غرب در موارد متعدد با کشورهای ناقض حقوق بشر و از جمله دیکتاتورترین‌ها روابط داشته و کنار آمده‌اند، و با دیگرانی به همین دلایل ستیز کرده‌اند. این گزاره‌ها درست است. اما از این گزاره‌ها نمی‌توان نتیجه گرفت که خواست مردم و متفکران کشورها برای تحقق آزادی و جلوگیری از نقض حقوق بشر در کشورشان، خواسته‌ای آمریکایی است و چنین ارزش‌هایی از اساس غلط یا توهم هستند. هیچ تناقضی بین سرزنش کردن آمریکا برای نقض حقوق بشر و آزادی در کشور خودش یا کشورهای دیگر، و در همان حال مطالبه آزادی و رعایت حقوق بشر در کشور خود وجود ندارد.

سه. اصالت بنیان‌های اجتماعی و فلسفی آزادی، حقوق بشر، دموکراسی و توسعه همه‌جانبه، برآمده از تحقق بخشی از آن‌ها در غرب نیست. کشورهای غربی توانسته‌اند زودتر از بقیه کشورها، به صورت‌ها و ابعادی از این‌ها دست یابند. بنیان‌های فلسفی برخی نیز در آرای متفکران یونانی-غربی صورت‌بندی شده است. این به معنای وجود دلایلی برای نفی این ارزش‌ها یا از اساس دروغین یا بیگانه خواندن آن‌ها نیست.

چهار. من هیچ متفکر جدی نمی‌شناسم که اهمیت ارزشی نظیر آزادی را به آمریکایی یا غربی بودن آن ربط داده باشد. نسل چند دهه گذشته متفکران جدی ایرانی نگفته‌اند چون آمریکا فلان گونه است پس ما هم باشیم. متفکران جدی که من می‌شناسم و خوانده‌ام، آزادی، دموکراسی و توسعه را از منظر نسبت آن با بهروزی ملت ایران ارزیابی کرده‌اند. اتفاقا ادبیات اندیشه اجتماعی و سیاسی (بالاخص مکاتب انتقادی که در ایران هم پرطرفدار هستند) مملو از نقدها بر دموکراسی، مدل‌های مختلف توسعه، و تهدیدهای آزادی و ارزش‌های انسانی در همه کشورها و از جمله غرب است.

پنج. گروهی در ایران تلاش می‌کنند یک آمریکا-غرب خیالی (صرفاً دارای ابعاد مثبت) بسازند، بعد آن‌را به منتقدان سیاست و حکمرانی در ایران نسبت داده و آن‌ها را طرفدار چنین آمریکا-غرب خیالی جلوه دهند، و سپس با فروریختن آن با عبارت‌های کلیشه‌ای از جنس «اینو چی می‌گید؟»، منتقدان را بی‌اعتبار کنند.

شش. گروهی که در بند پنج ذکر کردم، دارندگان ذهن_آمریکااندیش هستند. هویت‌شان را از ستیز با آمریکای واقعی یا خیالی می‌گیرند که خود ساخته‌اند و منتقدان را به دوست داشتن آن متهم می‌کنند. ذهن آمریکااندیش با ضدآمریکایی بودن تعریف می‌شود، هویت می‌یابد و به حرکت درمی‌آید. همه چیز را هم در خدمت آن قرار می‌دهد. معیار خوبی و بدی در نسبت با آمریکا تعریف می‌شود. اگر آمریکایی نباشد (در ساحت اندیشه) این ذهن از کار می‌افتد، فلج می‌شود و اعتبارش را از دست می‌دهد. سخن ایجابی مستقلی برای گفتن ندارد.

من نمی‌دانم دیگران چگونه می‌اندیشند، مسئول اندیشه و عمل دیگران هم نیستم. اما آمریکا برای من، در عرصه عمل، در نسبت با مانع یا کمک برای توسعه ایران تعریف می‌شود. آمریکا، نه فی‌نفسه بلکه از آن جهت که ظرفیت تحریم و ضربه زدن به منافع ایران را دارد، و در مناسبات دیگری ممکن است کمکی به توسعه و حل مسائل ایران باشد، اهمیت دارد. اما منبع ارزش‌ها و الگوی عمل نیست. در ساحت اندیشه هم، یک «مورد تاریخی» قابل بررسی مقایسه‌ای برای شناخت و تحلیل جامعه‌شناختی است.

آمریکا یا هر کشور دیگری، برای من، الگو، معیار ارزیابی ارزش‌ها یا درست و غلط کنش دولت‌ها و پلیس نیست. من هویتم را از آمریکااندیشی، ضدیت با آمریکا یا نزدیک شدن به آن نمی‌گیرم، و به این جهت فکر می‌کنم آمریکاستیزان ایدئولوژیک ایرانی، بیش از امثال من ذهن، روح و هویت‌شان به بود و نبود آمریکا گره خورده است. آمریکا در عمق جان ذهن آمریکااندیش نشسته است و بیرون از دایره آمریکا نمی‌رود.

بیشتر بخوانید:

همان را بگویید که ما خوش‌مان بیاید
رئیسی در چاهی افتاده که برای دولت روحانی کنده بودند /از مداح تا فعال سیاسی اصولگرا قیمت دلار را مسخره می‌کردن و حالا خود مضحکه شده اند
واکنش یک جامعه‌شناس به سخنان مهدی چمران درباره ساخت مسجد در پارک/ «برای اصول‌گرایان هیچ اعتراضی واقعیت ندارد»

216216

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1902072